Sedmični magazin za bošnjačko okultno i onostrano, da ne kažemo “anamono”, zvani Stav, najavio je novo djelo akademika Ibrahima Pašića “Od stećka do nišana”. Šta god značio ovaj beznačenjski naslov, za njegovu promociju potrudio se Sanjin Kodrić, vanredni profesor književnosti na sarajevskom Filozofskom fakultetu, najavivši ga kao još jedno od autorovih vrsnih doprinosa bošnjačkoj nauci. Autor, koji je 2006. bio jedan od glavnih promotora “Bosanskih piramida” u Visokom, u međuvremenu si je dao na daljnjnjim istraživanjima, te je došao do zaključka o ilirsko-gotsko-tračkom porijeklu Bošnjaka, da bi opus završio ultimativnim dokazom svoje tvrdnje - transformaciji (gotskog) stećka u muslimanski nišan.
Autora i poklonike pomenutog okultnog časopisa posebno je dojmila teza da “Bošnjake, autohtone evropske muslimane, karakteriziraju jedinstveni muslimanski nadgrobni spomenici kakvih u drugim muslimanskim zemljama nema”. Ne ulazimo sada u morbidnu rečeničku konstrukciju po kojoj bilo koji narod ili osobu na svijetu mogu karakterizirati nadgrobni spomenici (valjda je autor želio pisati o karakteru sepulkralne kulture Bošnjaka, ali se u svom nacionalnom žaru zaneo).
Ili čak ponovno napominjanje da je sepulkralnu kulturu stećaka nemoguće povezati sa samo jednom feudalnom balkanskom državom, ili jednom etnčkom i/ili konfesionalnom grupom (rimokatoličkom, pravoslavnom, krstjanskom), čemu u prilog ide i nekropola nadgrobnih spomenika, koji se po svemu mogu klasifikovati kao stećci, otkrivena oko Crkve svetog Jovana u Dićima u Rudniku (13.) vijek, a koja je zadužbina Vukodraga, čelnika na dvoru kralja Milutina. Ili da sepulkralna kultura mramorja i biliga Raške, Bosne, Huma i Dalmacije ima etape svoga razvoja mimo i u sklopu srednjovjekovne bosanske države, a koja prema tome nema samo srednjovjekovno-bosanska, a kamoli samo bošnjačka obilježja.
Ali koga uopšte briga za argumentima potkrijepljene istorijske činjenice, kada je Pašić ustanovio novu metodologiju u istoriografiji, a to je čitanje misli mrtvim ljudima. Pa će tako, nakon što je ustanovio da sarkofazi mezaru sestre i unuke Rustembega Biščevića u Docu kod Travnika “sarkofazi s krovom na dvije vode kao na patarenskim grobovima”, (pozvavši se na površna i nestručna opažanja H. Kreševljakovića i B. Korkuta), utvrditi da je riječ o “tipično bosanskom inatu i prkosu Rustem-begovih potomaka, zbog čega su po njihovoj želji umjesto muslimanskih nišana na mezarje postavljeni pradjedovski sarkofazi u obliku stećka”.
Ne ulazeći u problematiku porijekla travničkih Biščevića, čije rodoslovlje, zapravo niko (ne) može pouzdano vezati za sednjovjekovlje, Pašić bi se vjerovatno našao na manje skliskom terenu, kada bi umjesto domišljanja o razmšljanjima ljudi sa onoga svijeta, malo bolje proučio osmansku, islamsku sepulkralnu kulturu. Tada bi mu postalo jasno da je nišan u obliku sanduka “na dvije vode” bio toliko standardan način sahranivanja u Osmanskom carstvu da pod njim u istanbulskoj Sulejmaniji leže i sultan Sulejman Veličanstveni, njegova majka Dilaşub Saliha, sestra Asiye, kći Mihrimah, Rokselana, tj. Hürrem Sultanija, i Karima, četvrta Sulejmanova konkubina. Ako bismo se služili Pašićevom metodologijom, ili pameću redakcije Stava, zaključili bismo da su Sulejman i Hürrem, zapravo cijelog života bili kriptobošnjaci, koji su “iz tipičnog bošnjačkog inata” u centru Carigrada sahranjeni pod “pradjedovskim stećcima”.
S druge strane, osmansko osvajanje i sa njim povezana drštvena, vjerska i kulturna konverzija balkanskih naroda, a samim time i njihove sepulkralne kulture nije ništa mistično, skriveno i neobično. Baš kao što nakon prihvatanja hrišćanstva narodna vjerovanja običaji, usmena književnost pa i umjetnost (između ostalog umjetnost stećaka) vrve paganskim mitskim predstavma, tako je savršeno prirodno da umjetnost izrađivanja mramorova i stećaka utječu jedna na drugu, pa tako ne samo da pronalazimo nišane sa motivima sa stećaka ispod kojih leže pokojnici konvertovani u islam, već i na tzv. hrišćanske nišane (nadgrobne spomenike u obliku osmanskog nišana sa urezanim krstom i drugim hrišćanskim simbolima), ispod kojih leže pravoslavni hrišćani, najvjerovatnije povlašteni martolosi u osmanskoj vojsci, seoski knezovi ili druge zimije (štićenici prema šerijatskom pravu, op.a.), kojima je očigledno imponovalo da se sahranjuju na sličan način kao i Osmanlije, s obzirom da se radilo o dobu integracije u novi poredak. No to autora ne sprečava da fantazira o ekskluzivnoj “transfromaciji stećka u nišan”, baš kao da se radi o nekom proizvodu po narudžbi iz predmoderne fabrike ekskluzivnih identitetskih simbola, a ne o tipičnom primjeru akulturacije, koja se nikada i nigdje (osim možda u Saudijskoj Arabiji, ili IDIL-u), nije događala preko noći.
Ali šta očekivati od autora koji je dva sela Parževići (jedno kod Kiseljaka u Centralnoj Bosni, a drugo kod Sokoca na Romaniji, koje se zapravo zove Parževići od arap. fariz/fariž/pariž u značenju „konj“, „vitez“), povezao sa trojanskim princom Parisom i, prema tome klasičnom naobrazbom drevnih predslavenskih Bošnjaka, za koje, pak, nije najsigurniji potječu li od Ilira, Gota ili Tračana. I naravno da nije, kada je svoje bizarne konstrukcije bazirao na zastarjelim (a i tada šturim i parcijalnim) genetičkim istraživanjima švicarske Igenee o nekakvim balkanskim genetskim Ilirima, Teutoncima, Gotima i Tračanima, koja su za ispitivanje evropskih haplogrupa i porijekla naroda danas (da, nauka se galopirajuće razvija), relevantna koliko i rasistička mjerenja lubanja u nacističkoj Njemačkoj tridesetih godina prošlog stoljeća.
Na ogromnu žalost svih kvazinaučnika, “autohtonista”, a pogotovo patoloških antislavena, dominantna haplogrupa balkanskih slavenskih naroda jeste I2-L621 (L147.2+) itakođer poznata I2a-Din (I2a-Dinaric), a koja nastaje na tlu današnje Ukrajine, prije, otprilike, 1900 godina i koja je na Balkan dospjela migracijama o kojima piše vizantijski (romejski) imperator Konstantin VII Porfirogenet u 10. Stoljeću.
O čemu se, zapravo, radi? Ibrahim Pašić pripada cijelom nizu kvazistručnjaka (poput Jovana Deretića, Radivoja Pešića, ili Ivana Mužića), koji su iskompleksirani činjenicom da su Hrvati, Srbi, Bošnjaci i drugi balkanski narodi koji govore slavenskim jezikom, zapravo, “ništa drugo” do barbari sa dalekog sjevera, aturasistički i autošovinistički počeli kreirati teorije o Srbima osnivačima cvilizacije iz praistorijske Vinče, Hrvatima kao iranskoj (ili čak gotskoj) vlasteli poluidiotiziranih Slovena, i/ili konačno Bošnjacima kao survivalu balkanske antičke civilizacije i kulture pred nadirućim slavenskim krvoločnim i anticivilizacijskim hordama.
Ovakav kvazinaučni narativ je nedavno usvojio i popularni srpski adventitički prorok Mirljub Petrović, koji je, proglasivši škole i univerzitete “debilanama”, zaljučio da je srpsko porijeklo troslojno: ilirsko, indijsko i tribalsko, a sve na osnovu tobožnjih “etimologija” iz Starog zavjeta, prema kojem Jakovljev unuk Arilije jeste Ilirije od kojeg potječu Iliri, koji su, zapravo Srbi, “jer nema sumnje da su Srbi uzeli ime po čuvenom Avraamovom praunuku”. Treba li reći da je prva od Pašićevih bizarnih knjiga o “predslavenskim korijenima Bošnjaka”, zapravo teza o teorijama zavjere radi prikrivanja ilirskog porijekla Bošnjaka (koji su također, po potrebi i Goti i Tračani i sve drugo osim Sloveni).
Fenomen Pašića, međutim ne bi bio toliko tragičan da se radi o ličnosti koja, poput Petrovića gostuje po “alternativnim” TV programima, ili rijaliti emisijama u kojima zagovara ponovno uvođenje zakonika Cara Dušana i slanje svih “božjih” neprijatelja “pod mač”. Njegove rasističke ispade, ipak, promovišu akademski krugovi, kulturne institucije, fakulteti, pa i ugledni nacionalni nedeljnici kao što je Stav. Još samo nedostaje da se Petrovićev poklič objave rata nauci (pa tako i istorijskoj), “Pod mač bato”, radi lakše prihvaćenosti u potpuno drugačijem narodu od srpskog i hrvatskog prevede na drevnobošnjačko-ilirsko-tračko-gotski, na kojem će glasiti: “Pod handžar buraz!”